Ekonmide önemli bir kural vardır. Oransal olarak, diğerlerine göre artan ürünün, ilave (marjinal) faydası azalır. Artış devam eder ise, fayda sıfırlanır. Bu kural sadece mal ve hizmetler için değil, üretime katılan faktörler için de geçerlidir.
İstanbul'da o kadar çok mesken yapıldı ki, 2 milyondan fazla arz fazlasından söz ediliyor. Artan daire sayısı, yukarıda ifade edilen ekonomik kuralı yaşanır hale getirdi. Daireler satılamıyor. Kiraya verilemiyor. Daire fiyatları düşüyor. Kiralar düşüyor.
Ekonomik krizler, arz fazlasından kaynaklanıyor. Arz fazlası, stok olarak kendini gösterir. Her hangi bir sektörde stoklar satılamıyor ise o sektör krize giriyor. Arz fazlası inşaat sektöründe gerçekleşti.
İstanbul'da Hazineye ait araziler, TOKI'ye devrediliyor. TOKI "hasılat paylaşımı" adı altında bu arsaları, müteahhitlere veriyor. Yüzlerce dairelerde oluşan siteler kuruluyordu. Devlet, müteaahhit, alan-satan, kredi veren bankalar para kazanıyordu.
İstanbulda, depreme dayanıklı yenileme yatırımları teşvik edildi. Mevcut binalar yıkıldı. Yenilerinin yapılması için müteahhitlere kazanç sağlamak gerekiyordu. Yıkılan dairelerden yüzde 20 daha çok daire inşaa edildi. Daire sayısı, kendiliğinden arttı. Satılıktan geçilmiyor.
Belediyeler inşaattaki rantı gördüler. Dağa taşa imar verdiler. Ortaya çıkan rantın yüzde 20 sini vergi ve harç olarak daha baştan aldılar. Fırsatı değerlendiren müteahhitler, dağa taşa bina yaptı. İstanbul, satılık binadan geçilmiyor.
Stoklar artınca rant bitti. Şimdi, ekonomik kurallar işliyor. Rantı paylaşanlar "kara kara" düşünüyor. Yeni projeler iptal ediliyor. Bunların başında Ataköy'deki Baruthane arazisi geliyor.
Nitekim, Baruthane arazisine 80 metre yüksekliğinde 7 adet gökdelen yapılacaktı. Bakırköy halkı itiraz ediyordu. Hiç kimse itirazı dinlemiyor, proje devam ediyordu. Kriz imdada yetişti. Satılamayacağı anlaşıldığı için projeden vazgeçildi. Baruthane arazisinin "Millet Parkı" olarak değerlendirilmesine karar verildi.
"Harç bitti paydos" diye inşaatçıların söylemi vardır. İstanbul için bu söylemin şekli değişti. Bu günlerde "Rant bitti, inşaata paydos" deniliyor.
